Đội ngũ phát triển AI hàng đầu của Google, DeepMind, vừa giới thiệu một mô hình AI mới hỗ trợ các nhà sử học hiểu sâu hơn về văn bản cổ. Được đặt tên là Aeneas, đây là mô hình AI đầu tiên trên thế giới có khả năng phân tích ngữ cảnh các bản khắc cổ. Cùng AZ Việt tìm hiểu về nó nhé.
Mục lục
Aeneas là gì?
Aeneas là mô hình AI đầu tiên trên thế giới được huấn luyện để hiểu và xử lý các văn bản khắc cổ. Mục tiêu của Aeneas là hỗ trợ các chuyên gia sử học trong việc:
- Giải mã và phục hồi văn bản bị hư hỏng, mất đoạn
- Tìm kiếm văn bản tương tự trong kho dữ liệu khổng lồ
- Phân tích ngữ cảnh ngôn ngữ học và lịch sử
- Lấp đầy các khoảng trống trong văn bản cổ dựa trên cú pháp và ngữ nghĩa
Hiện Aeneas chủ yếu được huấn luyện trên hơn 176.000 bản khắc tiếng Latinh – kho dữ liệu được các nhà sử học xây dựng trong nhiều thập kỷ.
Khả năng vượt trội của Aeneas
Aeneas có thể xử lý dữ liệu đa phương thức (multimodal), tức là hiểu cả hình ảnh bản khắc và nội dung chữ viết. Đặc biệt, mô hình có khả năng:
- Tự động phát hiện nguồn gốc và niên đại văn bản
- Phân loại các bản khắc theo cấu trúc, từ vựng và cú pháp
- Tìm ra các liên kết ngữ nghĩa giữa những bản văn tưởng chừng rời rạc
Aeneas giúp biến mỗi bản khắc thành một “dấu vân tay lịch sử”, chứa thông tin ngữ cảnh, ngôn ngữ, nội dung và mối liên hệ với các văn bản cổ khác.
Tiếp nối thành công từ Ithaca
Trước đó, DeepMind từng ra mắt Ithaca – mô hình AI giải mã chữ Hy Lạp cổ. Aeneas là bước tiến tiếp theo, tập trung vào ngôn ngữ Latinh và mở rộng khả năng diễn giải ngữ cảnh lịch sử của văn bản cổ.
“Aeneas không chỉ giúp dịch nghĩa, mà còn đặt văn bản vào bối cảnh lịch sử, giúp nhà nghiên cứu hiểu sâu hơn về văn hóa và tư tưởng thời kỳ cổ đại” – theo DeepMind.
Ứng dụng thực tế và đối tượng sử dụng
DeepMind hiện mở phiên bản tương tác của Aeneas miễn phí cho:
- Các nhà nghiên cứu sử học
- Sinh viên và giảng viên ngành ngôn ngữ cổ
- Chuyên gia bảo tàng và bảo tồn di sản
Ngoài ra, mã nguồn và bộ dữ liệu huấn luyện của Aeneas đã được công khai trên GitHub, cho phép cộng đồng khoa học đóng góp và mở rộng.
Ý nghĩa của Aeneas trong bảo tồn văn hóa
Aeneas là minh chứng cho thấy AI có thể đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và khai phá tri thức cổ xưa. Nhờ AI, các bản khắc tưởng chừng không thể giải mã nay có thể được “sống lại” và kết nối với bức tranh lịch sử rộng lớn hơn.
Bên cạnh Aeneas, Google cũng đang phát triển các công cụ khác như Woolaroo – ứng dụng học ngôn ngữ bản địa đang có nguy cơ biến mất. Đây là nỗ lực lớn của ngành công nghệ trong việc kết nối hiện đại với di sản cổ xưa.
